چک چیست؟ انواع چک + مهم‌ترین نکاتی که باید در مورد چک بانکی بدانید!
بدون شک همه ما بارها برای خرید کالاهای گران قیمت، پرداخت ودیعه خانه و … نیازمند پرداخت چک بوده‌ایم. اما چقدر با انواع چک بانکی آشنایی دارید؟ با نحوه صدور چک چطور؟ آیا می‌دانید چگونه چک را برگشت بزنید؟
چک، سندی تجاری است که به موجب آن می‌توانیم مبادلات مالی خود را بدون دردسر انجام دهیم. حتی فکر کردن به اینکه برای خرید کالا و خدمات مجبور باشیم کیف‌های پر از پول نقد جابجا کنیم، خنده دار است! این روش نه تنها خنده دار بلکه نا ایمن هم محسوب می‌شود.
امروزه استفاده از چک‌های بانکی به قدری گسترده شده که همه ما باید اطلاعات کاملی در مورد قوانین و کاربرد هر یک از آن‌ها داشته باشیم. چک‌های بانکی دیگر تنها به چک عادی خلاصه نمی‌شود. بلکه چک‌های دیگری مثل چک تضمین شده، بین بانکی و … هم در تبادلات مالی کاربرد دارند.
در این مطلب از مجله گیلیم، قصد داریم تا همه چیز در مورد انواع چک، برگشت زدن چک، نحوه صدور چک و متداول‌ترین سؤالات کاربران در مورد چک‌های بانکی را بازگو کنیم. اگر می‌خواهید بهتر با این اسناد قانونی آشنا شوید، این مطلب را تا انتها مطالعه کنید.
چک در لغت به معنای قباله، منشور و عهدنامه است. در ماده 310 قانون تجارت نیز چک چنین تعریف شده: چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادر کننده، وجوهی را که در نزد محل علیه دارد، کلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار می‌کند.
چک، سندی تجاری است که از اعتبار قانونی برخوردار است. با صدور چک‌های بانکی می‌توانید مبادلات مالی خود را انجام دهید. چک بانکی در اصل جایگزینی برای پول نقد است. از این رو باید به همان میزان سرمایه‌ای که دارید صادر شود.
البته این به آن معنا نیست که همیشه مبلغ صدور چک به اندازه میزان سرمایه صادر کننده چک است. برخی مواقع با مراجعه به بانک، متوجه خواهید شد که حساب صادرکننده چک خالی است؛ در این زمان تنها کاری که از دست شما بر می‌آید، برگشت زدن چک بانکی است. اما خب پروسه برگشت زدن چک و مراجعه به جلسات دادگاه گاهی چند سال زمان می‌برد. اما نگران نباشید!
در ادامه با معرفی انواع چک‌های بانکی، چکی را معرفی می کنیم که معادل پول نقد است. با دریافت این نوع چک دیگر نیازی نیست نگران وصول نشدن چک باشید.
تاریخچه چک در جهان
بیایید کمی به تاریخ جهان رجوع کنیم و در مورد تاریخچه صدور چک بیشتر آشنا شویم. شاید برایتان جالب باشد که واژه چک ریشه تاریخی در کشور خودمان داشته و کم‌کم به زبان‌های دیگر جهان هم منتقل شده است. در نوشته‌های دوران ساسانی، کلمه “چک” به وضوح نوشته شده است.
در دوران پیش از اسلام و در زمان سلطنت حکومت هخامنشیان، مراکزی مشابه بانک‌های امروزی وجود داشتند. در آن زمان این مراکز برای انجام امور بانکی مثل چک، برات و قرضه ساخته شده بودند. قدیمی‌ترین نسخه به دست آمده از چک در منطقه بین‌النهرین (میان رودان) کشف شده است که مربوط به همان دوران هخامنشیان است.
انواع چک بانکی
همان طور که پیش تر گفتیم، چک برگه‌ای است که به ازای مبلغ و امضای صادرکننده، دارای اعتبار قانونی است. اما آیا همه چک‌ها شبیه هم هستند؟ تفاوت چک‌ها در چیست؟ چک‌های بانکی انواع مختلفی دارند که برخی از آن‌ها توسط افراد حقیقی و برخی دیگر توسط نهادهای حقوقی یا بانک‌ها صادر می‌شوند.
- چک عادی
- چک تأیید شده
- چک موردی
- چک الکترونیکی
- چک تضمین شده
- چک رمزدار
- چک مسافرتی
چک‌های صادره توسط افراد حقیقی
چک عادی
چک عادی قدیمی‌ترین نوع چک است؛ با باز کردن حساب و احراز شرایط لازم، دسته چکی از بانک به صاحب حساب داده می‌شود که همان چک عادی است. در این نوع چک نیازی به اثبات وجود پول در حساب صادرکننده و ضمانت پرداخت وی وجود ندارد. به همین خاطر بهتر است در معاملات املاک از گرفتن چک عادی خودداری کنید؛ مگر آن که به خوش حسابی صادر کننده چک اعتماد داشته باشید.
چک تأیید شده
چک تأیید شده یا چک گواهی شده معتبرتر از چک عادی است. برای دریافت این نوع چک، صاحب حساب جاری باید از بانک درخواست کند تا چک صادر شده را تأیید کند. بانک مبلغ روی چک را از حساب صادرکننده مسدود می‌کند و بعد چک را تأیید می‌کند. از این رو چک تأیید شده برگشت نمی‌خورد و می‌توانید بدون مشکل در معاملات خود از آن استفاده کنید.
نکته: البته چک تأیید شده می‌تواند در وجه حامل یا شخص گیرنده صادر شود.
چک موردی
اگر صاحب حساب جاری باشید و دسته چکی دریافت نکرده باشید هم می‌توانید چک موردی یا تکی داشته باشید. با درخواست یک برگ چک از بانک، می‌توانید چک موردی دریافت کنید. حواستان باشد که چک موردی در وجه حامل صادر نمی‌شود و نیازی به ثبت در سامانه صیاد ندارد.
چک الکترونیکی
از سال 1397 به بعد چک جدیدی بدون برگه فیزیکی و کاغذی وارد شبکه بانکی شد. برای دریافت چک الکترونیکی باید امضای الکترونیکی خود را در بانک ثبت کرده و کد شهاب بگیرید. چک الکترونیکی در سامانه صیاد ثبت و از طریق اینترنت بانک، همراه بانک یا بانک صادرکننده به حساب مقصد واریز می‌شود.
چک‌های صادره توسط بانک
چک بین بانکی رمزدار
یکی از ایمن‌ترین نوع چک، چک رمزدار است. برای صادر کردن چک رمزدار باید شماره حساب دریافت کننده چک، نام و کد شعبه حساب را داشته باشید. در چک رمزدار تبادل نقدی پول صورت نمی‌گیرد، بلکه مبلغ چک از حساب صادرکننده به شماره حساب دریافت کننده واریز می‌شود. در این بین دزدیده شدن چک و … هیچ خطری برای طرفین نخواهد داشت؛ چرا که کسی به جز صاحب حساب درج شده نمی‌تواند چک را وصول کند.
نکته: امکان صدور چک رمزدار در وجه حامل وجود ندارد. در زمان درخواست چک رمزدار باید شماره حساب، نام و کد شعبه دریافت کننده را وارد کنید.
چک تضمین شده
یکی دیگر از انواع چک که ارزش و اعتباری مشابه با پول نقد دارد، چک تضمین شده است. چک تضمین شده دقیقاً مشابه چک تأیید شده است؛ با این تفاوت که چک تأیید شده را فرد حقیقی صادر می‌کند اما چک تضمین شده را بانک. حتی اگر صاحب حساب در موعد مقرر موجودی نداشته باشد، تمامی شعب بانک صادرکننده چک تضمینی، موظف به پرداخت آن خواهند بود.
نکته: ورشکستگی، فوت یا خالی بودن حساب صادرکننده تأثیری در وصول چک نخواهد داشت.
چک مسافرتی
چک مسافرتی مخصوص مسافرانی است که نمی‌خواهند در سفر پول نقد زیادی به همراه داشته باشند. برای تبدیل پول به چک مسافرتی، باید به شعب بانک (همان بانکی که چک مسافرتی صادر کرده) در شهر یا کشور مقصدتان مراجعه کنید.
نکته:البته با وجود عابر بانک و اپلیکیشن های بانکی، دریافت چک مسافرتی توجیهی ندارد. با وجود تحریم‌ها هم هیچ از بانک های ایران در کشورهای خارجی شعبه ندارند؛ از این رو مجبورید برای سفرهای خارجی ارز رایج کشور مقصد را دریافت کنید.
مهم‌ترین نکات در مورد چک بانکی
- چک در دسته اوراق بهادار قرار دارد.
- مبلغ باید هم به صورت عدد و هم حروف بر روی چک درج شود.
- نباید بین مبلغ عدد و حروف تداخلی وجود داشته باشد.
- روی چک نباید خط خوردگی وجود داشته باشد.
- به محض رسیدن موعد چک بانک موظف است مبلغ درج شده روی چک را از حساب صادر کننده به تحویل گیرنده پرداخت کند.
- روی چک باید تاریخ دقیق درج شود.
- چک باید تاریخ روز باشد. درج تاریخ‌های آتی روی چک اشکال قانونی دارد.
- به اندازه‌ای که در حساب خود پول دارید چک صادر کنید نه بیشتر.
- همه موارد روی چک را خودتان و با یک خط درج کنید. همچنین، بعد از بررسی کامل اطلاعات درج شده روی چک آن را امضا کنید.
- چک لازم‌الاجراست و تعقیب کیفری برای صادرکننده دارد.
- چک تاریخ سر رسید ندارد اما فقط تا 6 ماه پس از صدور امکان برگشت زدن آن وجود دارد.
- چک‌های جدید را در سامانه صیاد ثبت کنید.
- چک تنها با امضا معتبر است و درج مهر یا اثر انگشت قابل قبول نیست.
اصطلاحات مرتبط با چک
لغت | معنا |
صادر کننده چک | صاحب حساب بانکی و دسته چک |
دریافت کننده چک | دارنده چک یا کسی که نامش در قسمت “در وجه ….” نوشته شده |
بانک محال علیه | بانک پرداخت کننده چک که صاحب حساب از آن جا دسته چک را دریافت کرده است. |
چک در وجه حامل | هر شخصی که حامل چک باشد، امکان وصول چک را دارد. |
چک | سندی تجاری که به موجب آن صادر کننده می تواند وجهی را به دیگری واگذار کند. |
ظهر نویسی | پشت نویسی چک |
چک برگشتی | چکی که به دلیل خالی بودن حساب صادرکننده امکان وصول آن وجود ندارد. |
چک سفید امضا | چکی که توسط صادرکننده، امضا شده اما فاقد تاریخ، نام دارنده، مبلغ و … است. |
چک مدت دار | چکی که امروز برای تاریخ آتی صادر می‌شود و سررسید آن متفاوت است. |
سامانه صیاد | سامانه پیگیری مبادلات چک بانک ملی |
شخص حقیقی | صاحب حساب‌های شخصی |
شخص حقوقی | شرکت‌ها، ارگان‌ها و سازمان‌ها |
اینفوگرافیک انواع چک
PDF قانون صدور چک
سؤالات متداول
چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادر کننده، وجوهی را که در نزد محل علیه دارد، کلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار می‌کند.
چک‌های رمزدار که توسط بانک صادر می‌شود، ایمن‌ترین نوع چک محسوب می‌شود. در چک بین بانکی رمزدار هیچ تبادل نقدی وجهی صورت نمی‌گیرد، بلکه مبلغ روی چک از حساب صادرکننده به حساب دریافت کننده واریز می‌شود.
چک بانکی عادی، چک تأیید شده، چک موردی، چک الکترونیکی، چک تضمین شده، چک بین بانکی رمزدار و چک مسافرتی از انواع چک‌های بانکی محسوب می‌شوند.
در چک‌های عادی گاهی در بخش دریافت کننده چک “وجه حامل” نوشته می‌شود. اگر چک بانکی در وجه حامل صادر شده باشد، هر شخصی که چک را داشته باشد، می‌تواند با مراجعه به بانک، آن را وصول کند. این نوع چک فاقد امنیت است.
زمانی که مبلغ کافی برای وصول چک در حساب شخص صادرکننده وجود نداشته باشد؛ چک در بانک برگشت خورده و به آن چک برگشتی می‌گویند.
در پایان ...
فرقی نمی‌کند که صادر کننده چک باشید یا دریافت کننده آن؛ زمانی که با انواع چک و مهم‌ترین نکات آن آشنا نباشید، امکان ایجاد ضرر و زیان برای شما وجود خواهد داشت. ما سعی کردیم در این مطلب از مجله گیلیم هر آنچه که باید در مورد قانون چک‌های بانکی و انواع آن بدانید را بازگو کنیم.
اگر سؤالی در زمینه چک‌های بانکی دارید، در قسمت کامنت بپرسید.
میخواستم حساب بانکی خودم راببندم ودرقبال پول حسابم ازبانک چک بگیریم ایاچک بانک اعتبار داره