همه چیز در مورد آسانسورها و کاربرد آن + تاریخچه
آسانسورها در واقع اتاقک متحرکی هستند که به صورت عمودی برای جابجایی بار یا مسافر یا هر دو مورد استفاده قرار می‌گیرند. اختراعی که بشر از 236 سال پیش از میلاد مسیح تاکنون از آن استفاده می‌کند و طی زمان‌های مختلف دچار تغییر و تحول شده است.
با گسترش شهرها، پیشرفت تکنولوژی و ساخت ساختمان‌های چند طبقه، نیاز به وجود آسانسورهای پیشرفته بیشتر شد. به طوری که در کشورهای توسعه یافته‌ای همچون چین، از آسانسوری با ارتفاع 632 متر رونمایی شده که از طبقه اول تا 119 را در 55 ثانیه طی می‌کند. یعنی چیزی در حدود 77 کیلومتر بر ساعت و 20.5 متر در ثانیه سرعت دارد.
آسانسورها بسته به نوع کاربری خود دارای ابعاد، متراژ، نوع موتور، سرعت و ظاهر متفاوتی هستند. اگر می‌خواهید با ساختار، نحوه نصب آسانسور، تاریخچه و مباحث فنی آن اطلاعات کسب کنید، با ما در ادامه همراه باشید.
آسانسور چیست؟
آسانسور یا بالابر یک اتاقک متحرک فلزی است که برای بالا و پایین آوردن وسایل یا افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. آسانسورها به صورت عمودی حرکت می‌کنند و بسته به کاربردشان دارای ظاهر و ویژگی‌های متمایزی هستند. ظرفیت آسانسورها معمولاً از 4 نفره با ظرفیت 300 کیلوگرم شروع و تا 13 نفره با ظرفیت ۱ تن و حتی بیشتر هم ادامه دارند.
کابین آسانسور میان دو ریل راهنمای صلب قرار می‌گیرد و به وسیله دکمه‌های موجود در آسانسور به طبقات بالایی یا پایینی حرکت می‌کند. آسانسورها می‌توانند برای جابجایی بار یا افراد یا هر دو مورد استفاده قرار بگیرند. عموماً آسانسورهای باری برای جابجایی افراد به هیچ عنوان استفاده نمی‌شوند.
آسانسورها از لحاظ نوع موتور، نوع کاربری، ظرفیت، سرعت حرکت و … دسته بندی می‌شوند؛ در ادامه انواع آسانسورها را با هم مرور می‌کنیم.
تاریخچه آسانسور
آسانسور جزو اختراعاتی است که از زمان‌های خیلی دور مورد استفاده بشر قرار می‌گرفت. به طوری که تاریخ دقیقی از اولین آسانسور اختراعی توسط بشر وجود ندارد. اما اولین باری که در تاریخ از آسانسور یاد شده، مربوط به زمان ویترویوس معمار اهل روم است. آسانسوری که ویترویوس ساخته بود دارای یک محفظه بود که این محفظه توسط انسان یا حیوانات کشیده می‌شد تا به سمت بالا یا پایین حرکت کند.
البته ویترویوس معماری بود که شکل اولیه آسانسورهای کنونی را ساخت. اما ویترویوس اساس ساخت آسانسور را از ارشمیدس (بزرگترین دانشمند و ریاضیدان باستان) که در 236 سال پیش از میلاد مسیح طراحی کرده بود، یاد گرفته بود.
در کتب تاریخی جهان این دو مورد از قدیمی‌ترین موارد استفاده از آسانسور بوده است. اما باستان شناسان حدس می‌زنند که در زمان ساخت اهرام ثلاثه مصر (2500 سال پیش از میلاد مسیح) و تخت جمشید (500 سال پیش از میلاد مسیح) هم رد پاهای استفاده از بالابرها به چشم می‌خورد. چرا که ساخت چنین بناهای عظیمی بدون آسانسور یا نیروی فرازمینی غیر ممکن است.
دوران انقلاب صنعتی و تحولات شگرف در آسانسور
انقلاب صنعتی دورانی مهم در تاریخ بشر است که تأثیرات زیادی بر روی سبک زندگی مردم و حتی استفاده از آسانسور گذاشت. در آن زمان برای جابجایی زغال سنگ و دیگر مواد، آسانسورها شکل نوینی به خود گرفتند. به طوری که انرژی مورد نیاز آسانسور از نیروی بخار گرفته می‌شد.
از سال 1352 تا سال 1900 میلادی تغییرات چشمگیر و خوبی در زمینه ایمنی و شکل ظاهری آسانسورها ایجاد شد. به طوری که در سال 1900 آسانسورهای کاملاً خودکار در دسترس افراد قرار گرفت.
انواع آسانسور و تقسیم بندی آن
آسانسورها از نظر کلی به دو دسته آسانسور باربری (اصطلاحاً بالابر) و آسانسور نفربر تقسیم بندی می‌شوند. اما تقسیم بندی آسانسور به همین جا ختم نمی‌شود؛ بلکه آسانسورهای باری و نفربر بسته به کاربردشان، طراحی و ظرفیت‌های متنوعی دارند.
قبل از بررسی آسانسورها و انواع آن‌ها، باید بدانید که بالابرها به نحوی طراحی نشده‌اند که انسان‌ها در آن سوار شوند. بنابراین طراحی داخلی کابین، امنیت و طراحی درب بالابر با آسانسورهای نفربر کاملاً متفاوت است.
انواع آسانسور از نظر کاربرد
- آسانسور یا بالابر صنعتی (مورد استفاده در انبار، کارگاه‌های صنعتی و ... برای جابجایی وسایل و تجهیزات)
- آسانسورهای مسکونی، اقامتگاه و خوابگاه
- آسانسور اداری و تجاری
- آسانسور درمانی (شامل آسانسور بیمارستانی تخت بر، آسانسور مسافربر و آسانسور برانکارد)
انواع آسانسور از نظر نوع رانش
- آسانسور برقی
- آسانسور پنوماتیکی
- آسانسور هیدرولیکی
انواع آسانسور بر اساس حداکثر مساحت کابین مناسب وزن
حداکثر مساحت مفید کابین (مترمربع) | ظرفیت – جرم (کیلوگرم) |
1/10 | 375 |
1/30 | 450 |
1/60 | 600 |
1/90 | 750 |
2/05 | 825 |
2/20 | 900 |
2/50 | 1050 |
2/80 | 1200 |
انواع آسانسور بر اساس حداقل مساحت کابین مناسب ظرفیت
حداکثر مساحت قابل دسترسی کابین (مترمربع) | تعداد مسافران آسانسور (نفر) |
0/79 | 4 |
0/98 | 5 |
1/17 | 6 |
1/45 | 8 |
1/73 | 10 |
2/01 | 12 |
2/29 | 14 |
2/85 | 18 |
نکته: به طور استاندارد در آسانسور، وزن تقریبی هر نفر بین 60 تا 75 کیلوگرم محاسبه می‌شود.
انواع آسانسور بر اساس شیوه حرکت
- رانش مثبت (Positive Service Lift): بالابر به طور مستقیم با اتصال به زنجیر یا طناب فولادی آویزان شده و توسط نیروی رانشی حرکت می‌کند.
- سیستم محرکه کششی (Lift Traction Drive): با برقراری اصطکاک میان فلکه رانش و طناب‌های فولادی، حرکت بالابر میسر می‌شود.
اصطلاحات و اطلاعات فنی آسانسور
عنوان | تعریف |
تابلو کنترل آسانسور | مجموعه‌ای شامل مدارهای فرمان و قدرت که وظیفه کنترل حرکت کابین و پاسخگویی به احضار را به عهده دارد. |
چاهک | فاصله قائم بین کف پایین‌ترین محل توقف تا کف چاه آسانسور (به ابعاد چاه آسانسور) |
بالاسری | فاصله قائم بین کف بالاترین محل توقف کابین تا زیر سقف چاه آسانسور |
سیستم اضافه بار | در برخی آسانسورها برای جلوگیری از اضافه بار حسگری را به شیوه‌های مختلف تعبیه می‌کنند تا هنگام سوار شدن مسافر یا گذاشتن بار، بیش از ظرفیت پیش بینی شده در کابین، ضمن اعلام خبر تا تخلیه بار اضافی از حرکت آسانسور جلوگیری شود. |
سیستم ترمز ایمنی یا پاراشوت | سیستم مکانیکی که ترجیحاً در قسمت زیرین یا بالای چهارچوب (یوک) کابین و وزنه تعادل (در صورت لزوم) قرار می‌گیرد و در مواقع اضطراری با افزایش غیر عادی سرعت، فعال شده و سبب توقف کابین یا وزنه تعادل (به وسیله قفل شدن کابین یا وزنه تعادل به ریل‌ها) می‌شود. |
سطح مفید کابین | سطحی است که برای ایستادن مسافر و یا گذاشتن بار به کار گرفته می‌شود و مقدار آن متناسب با ظرفیت بار یا مسافر محاسبه می‌شود. |
کابین | جزئی از آسانسور است که مسافر، بار یا هردو را در خود جای می‌دهد. کابین دارای کف برای ایستادن، دیواره‌هایی برای حفاظت مسافران یا بار، سقف و در می‌باشد. |
یوک کابین | قاب نگهدارنده‌ای است که کف کابین، ترمزهای ایمنی، کفشک‌ها و سیم بکسل‌ها به آن متصل می‌شوند. |
مهم‌ترین نکات در مورد آسانسورها
مهم‌ترین نکات در مورد آسانسورها از نگاه مقررات کلی ساختمان و سایر مراجع:
1. یک آسانسور ایمن و مناسب باید کم‌ترین سروصدا و آلودگی صوتی را داشته باشد.
2. کابین آسانسور در حین حرکت با هر سرعتی نباید لرزشی داشته باشد.
3. آسانسورها باید به تعداد و ظرفیت کافی در مکان‌های مختلف تعبیه شوند.
4. آسانسورها به خصوص آسانسورهای نفربر باید دارای استانداردهای لازم باشند.
5. در ساختمان‌های 8 طبقه یا ساختمان‌های با طول مسیر حرکت 28 متر و بیشتر از کف ورودی اصلی، باید حداقل دو دستگاه آسانسور پیش بینی گردد، حتی اگر از نظر محاسبات تعداد و ظرفیت، یک دستگاه آسانسور کفایت نماید.
6. در ساختمان‌های با طول مسیر قائم حرکت بیش از ۷ متر از کف ورودی اصلی (معمولاً بیش از ۳ طبقه) تعبیه آسانسور الزامی می‌باشد.
7. حداکثر مسافت از در ورودی ساختمان یا آپارتمان‌ها تا در آسانسور در هر طبقه ۴۰ متر می‌باشد.
8. حداقل ارتفاع مفید ورودی کابین در طبقات برای ورود عادی باید 200 سانتی متر با رواداری ۵ سانتی متر باشد.
9. در هتل‌ها، بیمارستان‌ها و ساختمان‌های مسکونی لازم است برای جلوگیری از انتقال سر و صدای ناشی از عملکرد و حرکت آسانسور تمهیدات لازم پیش بینی گردد و چاه آسانسور از اتاق‌های بستری یا خواب دور باشد.
10. برای آسانسورهای ویژه معلولین، مسیر دسترسی به در آسانسور مخصوصاً ورودی اصلی باید بدون مانع یا شیب تند باشد.
11. تعبیه آسانسورهای خودروبر به عنوان تنها راه ورود و خروج خودرو در طبقات پارکینگ کلیه ساختمان‌های مسکونی، تجاری، اداری و عمومی ممنوع می‌باشد.
12. تعبیه هواکش برای کابین دارای در الزامی است.
پیشنهاد می‌کنیم مطلب “بیمه آسانسور چیست و چه شرایطی دارد؟“ مطالعه کنید.
نصب آسانسور
برای نصب آسانسور باید سه بخش موتورخانه، چاهک و چاه آسانسور داشته باشید. موتورخانه محل قرارگیری تابلوی برق، موتور، گیربکس و تابلوی کنترل آسانسور است. چاهک که ضربه گیرها و بافرها در آن قرار می گیرند. چاه آسانسور محل قرارگیری و نصب ریل، درب، حرکت کابین و وزنه است.
برای نصب آسانسور باید مراحل زیر را طی کنید:
1. پیش از نصب بالابر باید آهن کشی آسانسور را انجام دهید.
2. نصب موتور آسانسور یا بالابر
3. طراحی سیستم ترمز آسانسور
4. تعبیه سیستم گاورنر و ترمز اضطراری برای ایمنی آسانسور
5. نصب اتاقک متحرک یا کابین آسانسور
6. قرارگیری دکمه‌های احضار طبقات شامل طبقات + و ـ ، طبقه P، طبقه B، طبقه G ، stop، زنگ هشدار و …
7. نصب سیم بکسل
8. تعبیه ریل راهنما برای تثبیت حرکت کابین و وزنه تعادل
9. طراحی و نصب ضربه گیرهای چاله آسانسور
10. نصب وزنه‌ی تعادل برای برقراری تعادل در آسانسور
11. نصب تابلوی فرمان آسانسور برای کنترل عملکرد بالابر
معنی هر یک از کلیدهای آسانسور
کلید | تعریف |
کلید مثلث | کلید اضطراری برای باز کردن درب‌‌های آسانسور |
کلید GF یا G | طبقه همکف |
کلید زنگوله | زنگ خطر در زمان خطر یا گیر کردن آسانسور |
کلید P | طبقات پارکینگ |
کلید B | زیر زمین |
کلید A | طبقات اضافی یا طبقات انشعاب دار |
کلید L | لابی |
کلید M | نیم طبقه |
کلید R | پشت بام یا روف گاردن |
اینفوگرافیک سریع‌ترین آسانسورهای جهان
سؤالات متداول
حرف B در کلید آسانسور به معنای Basement یا همان زیرزمین است. عموماً زیر زمین ساختمان‌ها در زیر طبقه همکف یا زیر پارکینگ قرار دارد.
کلمه G یا GF به معنای Ground Floor یا طبقه همکف است. این طبقه برای خروج اصلی یا لابی در نظر گرفته می شود.
حرف P در دکمه آسانسور به معنای Parking یا همان پارکینگ است. در ساختمان‌هایی که دارای پارکینگ طبقاتی هستند علامت روی آسانسور با P1، P2 و … نشان داده می‌شود.
در پایان ...
در این مطلب سعی کردیم تا همه آنچه باید در مورد تاریخچه آسانسور، نحوه کارکرد بالابر و مهم‌ترین سؤالاتی که ممکن است با آن درگیر باشید را پاسخ دهیم. همان طور که خواندیم، آسانسور از سال‌های دور و دراز برای راحتی و آسایش بشر مورد استفاده قرار می‌گیرد. با پیشرفت تکنولوژی، ساختار، سرعت و شکل ظاهری آسانسورها هم تغییر کرده‌اند.
امروزه دانشمندان در تلاش هستند تا بتوانند شکل نوینی از آسانسورها را برای جابجایی فضانوردان بین زمین و ایستگاه‌های فضایی بسازند. هرروزه هم در کشورهای مختلفی از جهان شاهد ساخت و رونمایی از آسانسورهایی با سرعت غیر قابل تصور هستیم.
نظر شما در مورد آسانسور چیست؟